Leermeesters: Niet uw dienstknecht

Ed Nijpels (VVD) nam in zijn interview met NRC Handelsblad van afgelopen zaterdag met zoveel woorden zijn partijleider de maat. Zo zei hij dat het bij leiderschap er ook om gaat je eigen tegenspraak te organiseren. Tegenspraak valt tegenwoordig niet zelden in verband met de zogeheten nieuwe bestuurscultuur. Ook door een te hoge omloopsnelheid van topambtenaren via de Algemene Bestuursdienst zou het hieraan schorten in hun relatie met bewindslieden.

Gert Jan Verhoog

In de jaren negentig kregen voorzitter Arthur Docters van Leeuwen van het College van procureurs-generaal en secretaris-generaal Tjibbe Joustra van het ministerie van Landbouw en Visserij het predicaat ‘ondernemende ambtenaar’. De ondertoon van dat begrip beloofde voor beiden weinig goeds; ze golden als ambtenaren die hun plaats niet kenden.

De institutionele crisis van die jaren op Justitie vertaalde zich in een dramatische crisis tussen personen, waarbij paranoia soms aan de macht leek. Die spanning liep ook op in de relatie tussen minister van Justitie Winnie Sorgdrager (D66) en Docters. Zoveel was duidelijk dat tegenspraak gevoelig lag.

Nadat Sorgdrager Docters weer eens had ontboden voor een reprimande ten departemente, bestemd voor politiek-publicitaire consumptie (al dan niet uit anonieme bron), liet hij terug op het parket-generaal verslag maken. Het was dossiervorming uit zelfbescherming, want: ‘Beter mee verlegen dan om verlegen’. Docters voelde zich bepaald gemaltraiteerd. Toen hij zich in het onderhoud met de minister als voetenveeg behandeld voelde hield hij haar voor: ‘Ik ben wel uw dienaar, niet uw dienstknecht’.

Gert Jan Verhoog, oktober 2022

We werken voor bestuurders en andere leidinggevenden, geven raad en voeren opdrachten uit. Zo komen we principalen tegen met wie we optrekken, van alles beleven en van wie we dikwijls spelenderwijs ook veel opsteken. Leermeesters, of ze nu een begrip en nog onder ons zijn of niet, geven diepe inzichten aan ons mee dan wel van anderen aan ons door. Soms ongemerkt putten we zo wijsheid uit het werkzame leven die weer boven komt drijven in een min of meer vergelijkbaar geval, die we aanhalen in het gesprek. In deze rubriek laten we telkens iemand anders aan het woord over een betekenisvolle leermeester in zijn of haar werk, niet zelden in de context van een uitspraak of anekdote. Eerder kwamen in deze rubriek zo gevleugelde woorden of een handreiking ter sprake van en voorvallen met Arthur Docters van Leeuwen (door Gert Jan Verhoog), Anton Dreesmann (door Eric Janssen), mr Cremers (door Jan Suyver), Greetje Segall (door Hans Maarten Parigger), Evert Bloembergen (door Joan Smithuis), Marten Oosting (door Henriette van Wermeskerken), Frank Lucassen (door Barthold van Hasselt), Harry Baayen (door Joop Pot), Ad Melkert (door David Jongen), Willem Breedveld (door Louis Cornelisse), Mr. Stibbe (door Germ Kemper) en Marja van Bijsterveldt (door Eric Stokkink).

***

Klik hieronder voor eerdere artikelen uit onze rubriek ‘Leermeesters’:

• “Adem in, adem uit en als je niks voelt, is het ook goed”
• Mens blijven
• ‘Het is anders!’
• Grondverven en aflakken
• Als broekie
• Voor de voet wegwerken
• Roep de hond als hij naar je toekomt
• Nicht ärgern, nur wundern
• Vliegende galop
• Foutenmarge
• Wat kan er aan azijn zuur worden?
• Lees eerst de wet goed
• Drie vingers wijzen naar jezelf
• Niet uw dienstknecht