‘Aan het einde van de dage pakten ze hun sigarendoos. Op de achterkant schreven ze op waarover ze het eens waren. Dat ze goed wilden zijn voor de armen en zo…’. De legendarische ‘rijksvoorlichter’ Gijs van der Wiel – hij maakt na de oorlog van binnenuit tal van kabinetsformaties mee – kon smakelijk vertellen over vroeger. Hoe kabinetten werden gemaakt, hoe informateurs opereerden, hoe regeerakkoorden tot stand kamen
Een van die verhalen was dat je niet moest verkijken op regeerakkoorden. Die waren echt niet zo belangrijk. Binnen de kortste keren waren die afspraken achterhaald of sleets. Wat echt belangrijk was kon wel op de achterkant van een sigarendoos.
Misschien werkte het zo in de tijd van Drees, Romme en Zijlstra. Maar vanaf de jaren ’70 werden regeerakkoorden steeds dikker. In 1982, in de aanloop naar Lubbers I, gingen tijdens de kabinetsformatie zelfs complete werkgroepen aan de slag. Het laat zich raden wat het voor het regeerakkoord betekende.
Aan die dikte laat zich zoiets als het politieke klimaat aan het Binnenhof aflezen. Hoe groter de politieke verschillen, hoe meer er geregeld moest worden. Het was net zo goed te gebruiken om een favoriet punt te scoren als om je iets van het lijf te houden. Het regeerakkoord werd steeds meer een verzekeringspolis, een poging zich in te dekken tegen politieke schade en ander ongerief. Niet toevallig had premier Lubbers het over ‘gestold wantrouwen’.
Op het eerste gezicht lijkt de kabinetsformatie van 2017 die lijn door te trekken. Onder Rutte III ligt een dik, omvangrijk, tot in de puntjes uitgewerkt regeerakkoord – het ‘weggemasseerde wantrouwen’ tussen vier wel zeer uiteenlopende partijen [VVD, CDA, D66 en ChristenUnie] die door de kiezers tot samenwerken ware veroordeeld. Er was tussen die vier veel te regelen.
Maar op het tweede gezicht blijkt het helemaal niet zo’n dichtgeregeld regeerakkoord. Misschien wel meer dan enige voorganger schuift het van alles en nog wat door. Het krioelt van afspraken om afspraken te maken. Er moet een ‘energieakkoord’ komen, zelfs een ‘grondstoffenakkoord’. Van de nieuwe minister van binnenlandse zaken wordt een ‘bestuursakkoord’ verwacht. Ook gaat gewerkt worden aan de ‘hoofdlijnenakkoord’ in de zorg, aangevuld met een ‘preventieakkoord’ en ‘een sportakkoord’. En al die akkoorden staan nog los van de vele ‘gesprekken’ die de nieuwe ministers zullen moeten gaan voeren met de ander helft van Nederland. Op de keper beschouwd is het regeerakkoord niet veel meer dan de aankondiging dat er contact zal worden opgenomen met jan-en-alleman om nadere afspraken te maken.
Natuurlijk, het past perfect in de Nederland consensuscultuur: via schikken en plooien regelen we al jarenlang van alles. En dat een kabinet-met-een-wel-heel-smalle-meerderheid z’n toevlucht neemt tot zo’n type bestuursstijl, is meer dan begrijpelijk.
Met een beetje goede wil had dat ook op de achterkant van een sigarendoos kunnen staan.
Jan Schinkelshoek
Den Haag, oktober 2017
Deze blog verscheen eerder in de maandelijkse nieuwsbrief De Hofvijver van het Montesquieu Instituut.
Nieuwsarchief
Pieter Omtzigt houdt Binnenhoflezing 2023
Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt houdt woensdagmiddag 6 september 2023 in perscentrum Nieuwspoort de derde Binnenhoflezing. Thema van de lezing is ditmaal: De Nieuwe Volksvertegenwoordiger. Thema ...
Wereldbeschouwing
In een autobiografisch jeugdverhaal, opgenomen in deel 1 van zijn verzameld werk, vertelt wijlen Karel van het Reve hoe hij als achtjarige, ziek te bed ...
Leermeesters: Nicht ärgern, nur wundern
Soms staan belangen op gespannen voet met elkaar, niet alleen tussen mensen maar ook met het oog op de toekomst. Van een adviseur kan dat ...
De ID-wallet: toegankelijkheid, gebruikersgemak en valkuilen
In onze digitale leefomgeving wordt het belang van veilige en betrouwbare identiteitsverificatie steeds groter. De Europese ID-wallet – een digitale portefeuille – is een langlopend ...
De journalist, de code en de NPO
Ongehoord Nederland, afgekort ‘ON!’, heeft heel wat te stellen met de Journalistieke Code van de NPO. De boetes wegens overtreding dwarrelen binnen. Dat is een ...
Leermeesters: Vliegende galop
In de jaren negentig was Marten Oosting de Nationale Ombudsman. Ik werkte er in die tijd een paar jaar als klachtenonderzoeker. Het instituut komt op ...
NC Magazine met Patrick Cammaert en Splinter Chabot
De voorjaarseditie van het NC Magazine is er! NC Magazine is de halfjaarlijkse publicatie van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Lees in dit ...
Leermeesters: Foutenmarge
Evert Bloembergen, telg uit een geslacht van bankiers, ondernemers en hoogleraren, was mijn tweede baas. De doopsgezinde voorzitter van de Raad van Bestuur, die bij ...
Hoofdpijndossier spreidingswet
Op 28 maart jl. diende staatssecretaris Eric van der Burg van Justitie en Veiligheid het wetsvoorstel in voor de ‘Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen’, ...