Alles moet anders – dat is op dit moment het overheersende gevoel zowel in de politiek als in de samenleving. Het neoliberalisme is op zijn retour. Het marktdenken is sleets geworden. De rol van de overheid moet worden versterkt. Zelden is de eensgezindheid hierover zo groot geweest. De burger is het zat dat verdienmodellen belangrijker zijn dan de personen om wie het gaat. In de politiek is dit onbehagen inmiddels neergedaald en de politieke partijen roepen om het hardst dat alles anders moet. Het doet me denken aan de kerk van mijn jeugd. Elke zondag ging het gezin naar de Hervormde kerk in Badhoevedorp en daar zongen we uit volle borst; “stil maar, wacht maar, alles wordt nieuw”…
Wat moet er allemaal ‘nieuw’? Kernwoord van deze campagne lijkt ‘bestaanszekerheid’ – de meeste verkiezingsprogramma’s geven hiermee de richting aan die de rol van de burger moet versterken. Tot zover lijkt alles overzichtelijk. Maar hoe gaan we dat doen? Welke partijen kunnen samen een stabiele regering vormen om hiermee aan de slag te gaan? Als we naar de peilingen kijken wordt de kabinetsformatie een wel erg ingewikkelde puzzel. Als we niet goed uitkijken dreigt een bestuurlijke chaos. Zowel over links als over rechts zijn er zes partijen nodig om een meerderheidskabinet te formeren. De geschiedenis leert dat veel-partijen-kabinetten geen lang leven hebben.
Toen ik als 21-jarige parlementair journalist in 1970 in Den Haag kwam regeerde het kabinet-De Jong. Dat bestond uit de drie christelijke partijen (die later het CDA zouden vormen) en de VVD. Deze partijen zaten de rit vier jaar rustig uit. Daarna kwam het kabinet-Biesheuvel dat één partij meer nodig had (DS70) om een meerderheid te vormen. Vijf partijen dus – het kabinet viel na anderhalf jaar. Ook het daarop volgende kabinet-Den Uyl, ook vijf partijen, zat de rit niet uit. Dit patroon herhaalde zich in de decennia erna. En kabinet van twee, hooguit drie partijen is eigenlijk ideaal. Maar dat lukt alleen met minder – en grotere – partijen in de Tweede Kamer.
Over een kiesdrempel wordt veel gesproken, maar niemand durft het aan een eerste stap te zetten. Het meest gebruikte argument: maar de SGP dan? Bij een kiesdrempel waarbij een percentage (5%) wordt gehanteerd zou die partij inderdaad verdwijnen. Overigens samen met vele andere. Een beter voorstel zou zijn om de Tweede Kamerverkiezingen in twee etappes uit te voeren. Bij de eerste ronde doen alle partijen mee die zich hebben ingeschreven en aan de vereiste regels voldoen. Iedereen kan meedoen, alle stemmen worden gehoord. Vier weken later volgt de tweede ronde waarbij de zes grootste partijen uit de eerste ronde het tegen elkaar opnemen.
In de tussenliggende vier weken kunnen de partijen die zijn afgevallen aansluiting zoeken bij de grootste partijen. De SGP zou in dit voorbeeld aansluiting kunnen zoeken bij een partij die het politieke handelen baseert op de Bijbel. Dit geldt dan voor alle partijen – je zoekt aansluiting bij een partij die ongeveer dezelfde uitgangspunten hanteert. Door een ‘factie’ te vormen binnen een groter verband blijft hun geluid toch hoorbaar in de Tweede Kamer. Tot nu toe heeft niemand het gedurfd om dit onderwerp echt op de politieke agenda te zetten en (grond)wetswijzigingen in gang te zetten. Als dat de komende vier jaar weer zo blijft, dan hebben we voor niets gezongen: “stil maar, wacht maar, alles wordt nieuw”.
Jaap van der Ploeg
Nieuwsarchief
Paul Rosenmöller: Wie was ooit de nar van het Binnenhof?
Wordt er een taboe doorbroken als je een ode brengt aan een voormalig collega als deze ook nog eens aan de andere kant van ...
Patrick Cammaert: Je blijft altijd verantwoordelijk
Bovenal in het militaire beroep zijn goed leiderschap en teamwork cruciaal. Leven en dood kunnen daarvan afhangen. Als een team verliest in de sport, ...
De NAVO als existentiële bedreiging
Op 24 en 25 juni vindt in Den Haag de veelbesproken NAVO-top plaats, die niet in de laatste plaats zal gaan over Oekraïne. De ...
S&V Raadgever Peter Mous: tien ICT-inzichten voor bestuurders
Achterin de middag gaat de telefoon: een bestuurder belt me die worstelt met ICT. Dat op zichtzelf hoeft geen verbazing te wekken. Al sinds ...
Kees van der Staaij: Een scheutje hofnar graag
De hofnar kon in oude tijden dingen doen die anderen niet zomaar konden: op een speelse manier kritiek leveren op de machthebber. Gert Jan ...
Taakstraf binnen muren van gevangenis als geloofwaardig alternatief
Bied de taakstraf voor iets minder lichte misdrijven aan binnen de muren van de gevangenis. De noodzakelijke geloofwaardigheid van deze straf kan zo voor ...
Justitie, en een kleine geschiedenis van het tekort
Komende week stemt de Tweede Kamer opnieuw over een motie die zich verzet tegen vervroegde vrijlating van gedetineerden wegens capaciteitsproblemen binnen de Dienst Justitiële Inrichtingen ...
Leermeester in onderzoek: het belang van vertrouwen en maatschappelijke relevantie
Van vliegtuigrampen tot treinongevallen, van industriële calamiteiten tot crises in de zorg – onderzoek naar dit soort voorvallen is belangrijk, maar geen exacte wetenschap. ...
De innerlijke nar in het collectief losmaken
Waar is de nar voor het Binnenhof? stelde Gert Jan Verhoog zich afgelopen nazomer de vraag. Eén nar, die dapper en dwarsdenkend de strijd aanbindt ...